Những chiếc đồng hồ "chỉ có một trên thế giới" được tạo ra như thế nào tại Hà Nội?
Khách hàng tìm đến chạm khắc đồng hồ đều là những người sành sỏi về chơi đồng hồ và có nhu cầu cá nhân hóa cao. Khách hàng thường khắc trên những đồng hồ thương hiệu lớn như Rolex, Bell&Ross, đồng hồ vintage vỏ vàng khối hoặc 1 số mẫu hiếm của Seiko – hầu hết khách hàng thường yêu cầu giữ kín bản quyền hình ảnh.
Nghề khắc mặt đồng hồ qua kính hiển vi mới xuất hiện ở Việt Nam vài năm trở lại đây và thu hút giới chơi đồng hồ bởi tính cá nhân hóa, tạo ra phong cách riêng cho chủ sở hữu.
Tuy vậy, tại Hà Nội đến thời điểm hiện tại chỉ có khoảng 5 – 6 người thợ lành nghề theo đuổi công việc này.
Khắc mặt đồng hồ qua kính hiển vi được hiểu là công việc điêu khắc những họa tiết tinh xảo lên chiếc đồng hồ theo yêu cầu. Người thợ chạm khắc sẽ sử dụng máy khắc chạy bằng khí nén chưa phổ biến nhiều ở Việt Nam.
Theo đó, để hoàn thành một tác phẩm đạt chuẩn, công việc này đòi hỏi người thợ tính kiên nhẫn và tỉ mỉ để từng chi tiết nhỏ khó có thể đong đếm chính xác tỉ lệ.
Anh Trần Ngọc Chiến - một người được nhiều bạn trẻ biết đến là thợ xăm hình nghệ thuật với phong cách độc lạ cho biết: "Bắt nguồn từ các video của nước ngoài cùng với bản chất là một người thợ xăm hay “vẽ” trên da người, mình cũng muốn làm thử điều đó trên những đồ vật bằng kim loại xem sao. Không ngờ từ đó, mình trở nên say mê với nó và muốn theo đuổi”.
Những chi tiết được điêu khắc và chạm khảm đều được làm dưới kính hiển vi, vì hoa văn cực kỳ nhỏ và tinh xảo. Những người thợ như anh Chiến thường phải ngồi nhiều giờ để hoàn thiện. Trung bình một chiếc đồng hồ sẽ mất từ 1 – 2 tuần chạm khắc, lâu hơn có thể lên tới vài tháng tùy vào yêu cầu của khách hàng.
Máy khắc dùng khí nén giảm được công sức cho người thợ trong việc phải ra lực mạnh đến ê ẩm bàn tay nếu muốn khắc trên kim loại – búa và đục thì chỉ đáp ứng được đồ kích thước khá lớn, ko thể làm đồ nhỏ hoặc siêu nhỏ. Mặc dù vậy trên thế giới vẫn đánh giá đồ làm bằng máy khắc là đồ làm thủ công và ngang hàng với kiểu khắc đẩy tay truyền thống vì dù máy sinh ra lực cắt nhưng mọi công việc khác đều phụ thuộc vào bàn tay và trình độ người thợ.
Mặt đồng hồ trung bình với đường kính khoảng 32mm và độ dày chỉ 0.4mm(4/10mm) – người thợ khắc phải đáp ứng sai số đường kính không được vượt quá 2%mm và độ dày không được quá 5%mm nếu không sẽ không thể lắp vừa vào vỏ đồng hồ. Độ dày mặt đồng hồ không đúng sẽ dẫn đến việc kim lắp quá sát hoặc chạm mặt số khi hoạt động, lắp cao thì chạm mặt kính – có thể còn không lắp được kim do mặt quá dày.
Một bộ đồ nghề cơ bản để chạm khắc gồm có máy khắc, bộ máy nén khí, eto cầu chuyên cho chạm khắc, mũi đục, bộ dưỡng và máy mài mũi đục chuyên dụng.. Ngoài ra còn cần rất nhiều đồ nghề và dụng cụ hỗ trợ khác – cơ bản để bắt đầu khoảng 20 triệu, nếu đầu tư làm nghề có thể lên tầm cả trăm triệu vì nếu mua máy của Mỹ từ 1400$ - có loại riêng 1 tay máy 3000$.
Thông thường khách hàng tìm đến chạm khắc đồng hồ đều là những người sành sỏi về chơi đồng hồ và có nhu cầu cá nhân hóa cao. Khách hàng thường khắc trên những đồng hồ thương hiệu lớn như Rolex, Bell&Ross, đồng hồ vintage vỏ vàng khối hoặc 1 số mẫu hiếm của Seiko – hầu hết khách hàng thường yêu cầu giữ kín bản quyền hình ảnh.
Thời gian trung bình để thực hiện 1 tác phẩm chạm khắc là 3 tuần, một số mẫu Rolex khắc full cả bộ dây kim loại có thể mất tới vài tháng để hoàn thiện – nhất là với những mẫu chi tiết khó và có khảm vàng.
Mẫu được vẽ lại bằng tay và đưa vào máy tính để in ra kích thước chuẩn trước khi chuyển hình sang mặt đồng hồ. Thép được chọn làm mặt số của mẫu này vì sau đó sẽ dùng kỹ thuật patina lên màu bằng nhiệt tạo màu nâu gụ liên tưởng đến chất gỗ của nguyên mẫu. Tất cả màu vàng trên mặt số đồng hồ là khảm vàng 24k – kỹ thuật khảm vàng trong chạm khắc là 1 kỹ thuật khó và đặc biệt khó hơn khi làm trên mặt số đồng hồ đeo tay.
Mặt đồng hồ sau khi chạm khắc sẽ được xử ở nhiệt độ nhất định để tạo màu nâu gụ cho toàn bộ hoa văn bằng thép ko khảm vàng. Dùng nhiệt để tạo màu cho chi tiết thép là kỹ thuật cao cấp trong ngành chế tác đồng hồ đòi hỏi người thợ phải có kinh nghiệm dày dạn - đồng hồ với kim thép xanh nung là tiêu chí hàng đầu trong phân khúc cao cấp.
Mỗi nhiệt độ sẽ tạo cho thép 1 màu sắc nhất định bởi độ dày của lớp oxit bề mặt, nhưng lớp oxit này rất mỏng manh và khó điều khiển – chỉ quá 1-2 giây là màu sắc sẽ biến đổi thành màu khác và sẽ phải đánh bóng và làm lại cả quá trình từ đầu.
