Đề xuất giao quyền tối đa cho cơ sở khi bỏ cấp huyện
Chuyên gia đề xuất sau khi bỏ chính quyền huyện, nên chuyển tối đa thủ tục hành chính liên quan trực tiếp đến người dân về xã, phần còn lại chuyển lên tỉnh.
Tại phiên họp Ban Chỉ đạo thực hiện sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp chiều 13/3, Phó thủ tướng Nguyễn Hòa Bình cho biết trong đề án Chính phủ trình, sau khi bỏ chính quyền cấp huyện, có 1/3 nhiệm vụ của huyện chuyển lên tỉnh, 2/3 chuyển xuống xã - cơ sở.
Hiện nay, cả nước có 696 đơn vị hành chính cấp huyện và 10.035 đơn vị hành chính cấp xã, bình quân mỗi huyện có khoảng 14 xã, phường, thị trấn. Chính quyền xã và huyện đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý và cung cấp các dịch vụ hành chính công cho người dân. Là cấp gần dân nhất, chính quyền xã giải quyết các công việc thường nhật liên quan trực tiếp đến cuộc sống người dân, như đăng ký hộ khẩu, khai sinh, khai tử; xin giấy chứng nhận độc thân, kết hôn, hộ nghèo.
Ngoài ra, chính quyền xã còn đảm nhiệm các công việc quản lý hộ khẩu, nhân khẩu, hỗ trợ an sinh xã hội, giải quyết khiếu nại, tố cáo trong phạm vi thẩm quyền và tổ chức bầu cử, họp dân...
Chính quyền cấp huyện đảm trách giải quyết các công việc phức tạp, quy mô lớn. Điển hình trong lĩnh vực địa chính, họ có thẩm quyền cấp, đính chính, thu hồi sổ đỏ cho cá nhân, hộ gia đình; chuyển đổi quyền sử dụng đất nông nghiệp; giao, cho thuê đất; giải quyết tranh chấp và thẩm định nhu cầu sử dụng để xem xét giao, cho thuê qua đấu giá.
Cấp huyện cấp bản sao trích lục hộ tịch; đăng ký khai sinh, kết hôn, khai tử, nhận cha mẹ con có yếu tố nước ngoài, bao gồm cả trường hợp khai sinh kết hợp nhận cha mẹ con; cấp bản sao từ bản gốc và chứng thực bản sao từ bản chính giấy tờ, văn bản do cơ quan có thẩm quyền Việt Nam cấp hoặc chứng nhận. Cấp huyện cũng cấp phép xây dựng và cung cấp thông tin quy hoạch cho người dân.
Hiện nay, một số thủ tục có thể được ủy quyền hoặc hỗ trợ trực tuyến thông qua Cổng dịch vụ công quốc gia hoặc cổng dịch vụ công của địa phương, giúp người dân tiết kiệm thời gian và công sức.
GS Trần Ngọc Đường, nguyên Phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội. Ảnh: Hoàng Phong
Nên chuyển tối đa nhiệm vụ liên quan trực tiếp người dân về xã
Tán thành đề xuất của Chính phủ, Giáo sư Trần Ngọc Đường, nguyên Phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, nhận định rằng việc không còn chính quyền cấp huyện sẽ kéo theo sự thay đổi trong phân công nhiệm vụ và quyền hạn.
Theo ông, các công việc mang tính quản lý vĩ mô nên được chuyển giao lên cấp tỉnh. Đó là những nhiệm vụ liên quan đến hoạch định chính sách, quản lý ngân sách lớn, và các vấn đề có tính chất chiến lược. Trong khi đó, những trách nhiệm liên quan trực tiếp đến đời sống người dân, như bảo đảm an ninh trật tự, an toàn xã hội, quản lý kinh tế, văn hóa, nên được trao lại cho cấp xã. Điều này giúp chính quyền cấp xã, vốn gần gũi với người dân hơn, có thể giải quyết các vấn đề một cách nhanh chóng và hiệu quả.
Giáo sư Đường cũng đề xuất cấp xã nên được trao thêm quyền hạn trong việc quản lý các nhiệm vụ cụ thể như quản lý hộ khẩu, hộ tịch, quản lý kinh tế, và các nghiệp vụ liên quan đến đất đai (như cấp đổi sổ đỏ). Đồng thời, cấp xã cũng cần được mở rộng quyền hạn trong việc thu và chi ngân sách so với quy định hiện hành. Việc này sẽ giúp cấp xã chủ động hơn trong việc giải quyết các vấn đề địa phương và đáp ứng nhu cầu của người dân một cách linh hoạt.
Việc bỏ cấp huyện sẽ giúp chính quyền gần dân hơn, tạo thuận lợi cho người dân trong việc thực hiện các thủ tục hành chính. Cấp tỉnh sẽ chỉ đảm nhận thêm những nhiệm vụ quản lý vĩ mô từ cấp huyện chuyển lên, trong khi cấp xã sẽ đảm nhiệm các nhiệm vụ thiết thực hơn, liên quan trực tiếp đến đời sống người dân.
Tuy nhiên, việc chuyển giao quá nhiều nhiệm vụ từ cấp huyện lên cấp tỉnh có thể gây quá tải cho cấp hành chính này, đặc biệt là trong bối cảnh cả nước đang chuẩn bị sáp nhập các tỉnh. Do đó, cơ quan chức năng cần cân nhắc kỹ lưỡng việc phân bổ nhiệm vụ và quyền hạn giữa các cấp, đảm bảo rằng bộ máy hành chính hoạt động hiệu quả mà không gây áp lực quá lớn lên bất kỳ cấp nào.
Nguyên Thứ trưởng Nội vụ Nguyễn Tiến Dĩnh cũng cho rằng cần xác định rõ khi bỏ cấp huyện thì xã là đơn vị hành chính gần và sát dân nhất. Vì vậy, cấp xã cần được tăng quyền tối đa để giải quyết những thủ tục liên quan trực tiếp đến người dân. Những vấn đề mang tính liên vùng, liên xã thuộc quyền hạn cấp huyện mới chuyển lên cấp tỉnh.
Dẫn chứng vừa qua ngành công an đã chuyển 35 thủ tục hành chính về công an xã như cấp căn cước, đăng ký ôtô, xe máy, cấp đổi giấy phép lái xe, ông Dĩnh đề xuất, các nhiệm vụ cấp đất cho hộ gia đình cá nhân hoặc giấy tờ liên quan trực tiếp đến người dân, thu chi ngân sách... đều có thể chuyển về xã phường; cấp đất cho doanh nghiệp làm dự án lớn thì giao cho tỉnh.
Nguyên thứ trưởng Nội vụ Nguyễn Tiến Dĩnh. Ảnh: Hoàng Phong
Bộ máy cấp xã cần cải tổ
Để đảm đương thêm nhiều nhiệm vụ chuyển từ cấp huyện về, GS Trần Ngọc Đường cho rằng cần nâng cao chất lượng cán bộ cũng như cơ sở vật chất của cấp xã. "Chính quyền cấp xã sẽ đảm đương thêm nhiều công việc, đòi hỏi trách nhiệm nặng nề hơn, phong cách, lề lối làm việc cần đổi mới, làm cho chính quyền thực sự gần dân, vì dân", GS Đường nói.
Theo ông, để nâng cao chất lượng cán bộ cấp xã, cán bộ huyện nên được chuyển về xã nhiều hơn, thay vì lên tỉnh. Đồng thời, khi trao thêm nhiều quyền hạn cho chính quyền cấp xã, cần thiết kế các quy định để tăng trách nhiệm kiểm tra, giám sát.
Theo nguyên Thứ trưởng Nguyễn Tiến Dĩnh, sau khi sáp nhập từ hơn 10.000 xuống còn hơn 2.000 đơn vị cấp xã thì mỗi xã như một "huyện thu nhỏ". Bộ máy cấp xã do đó cần được thiết kế lại. Nếu vẫn duy trì bộ máy như hiện nay thì khó đảm đương được khối lượng công việc lớn. Cán bộ xã cần được đảm bảo về cả về số lượng và chất lượng. Bộ máy xã sẽ có các phòng chuyên môn giúp việc, như phòng hộ tịch, địa chính, đất đai...
"Cán bộ huyện hiện nay nên chuyển về xã tối đa thay vì lên tỉnh. Thậm chí nên điều thêm cán bộ từ tỉnh tăng cường cho xã", ông Dĩnh góp ý. Bên cạnh đó, Nhà nước cần tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, liên thông dữ liệu để việc xử lý thủ tục hành chính liên thông tối đa từ cấp xã, tỉnh, trung ương. Trụ sở, tài chính, phương tiện của cấp xã cũng cần được đầu tư tương ứng với quy mô dân số và diện tích của từng đơn vị.
Theo đề xuất của cấp có thẩm quyền, dự kiến sẽ giảm khoảng 50% số lượng cấp tỉnh, bỏ cấp huyện và giảm khoảng 70% cấp...
