Ukraine và viễn cảnh mất quân bài Kursk

Đã và đang hứng tổn thất đáng kể tại tỉnh Kursk (Nga), liệu Ukraine có giữ được quân bài Kursk để mặc cả trên bàn đàm phán như giới lãnh đạo nước này từng kỳ vọng?

Tháng 8-2024, Ukraine phát động chiến dịch tấn công tỉnh Kursk (Nga) với hai mục tiêu: Tạo lợi thế đàm phán tiềm năng và phân tán lực lượng Nga khỏi chiến trường miền đông Ukraine.

Tuy nhiên, đến nay, hiệu quả của chiến dịch vẫn chưa rõ ràng. Chưa kể quân Ukraine lại đang hứng chịu những tổn thất đáng kể tại Kursk.

Tình hình chiến trường Kursk

Ngày 6-8-2024, Ukraine gây chấn động khi bất ngờ vượt biên giới, chiếm giữ lãnh thổ Nga tại tỉnh Kursk. Tuy nhiên, sau hơn bảy tháng bám trụ trong khu vực, vị thế của Ukraine đã xấu đi rõ rệt trong tuần qua.

Theo báo cáo từ quân đội cũng như các blogger quân sự hai bên, Ukraine dường như sắp mất chỗ đứng tại tỉnh Kursk trong bối cảnh quân Nga tiếp tục tiến công.

Tổng Tham mưu trưởng quân đội Nga Valery Gerasimov ngày 12-3 nói rằng lực lượng Ukraine ở tỉnh Kursk đã bị bao vây và cô lập. Ông Gerasimov cũng cho rằng kế hoạch của Ukraine nhằm dùng Kursk làm quân bài mặc cả trong các cuộc đàm phán đã sụp đổ, theo đài RT.

“Giới lãnh đạo Kiev đã cố gắng dùng cuộc tấn công vào Kursk để ngăn chặn bước tiến của ta và hòng chuyển hướng lực lượng ta ra khỏi Donbass. Kế hoạch này của đối phương đã hoàn toàn sụp đổ” - ông Gerasimov nhấn mạnh.

Theo ông Gerasimov, trong 5 ngày qua, quân Nga đã giành lại 24 khu định cư và 259 km2 ở Kursk. Ông Gerasimov cũng cho biết quân Nga đã giành lại hơn 1.100 km2, tức hơn 86% khu vực do Ukraine chiếm được ở Kursk, trong các hoạt động phản công.

Tổng Tham mưu trưởng Nga nói rằng Ukraine đã mất hơn 67.000 quân kể từ khi giao tranh bắt đầu ở tỉnh Kursk, bao gồm một số lính Ukraine được đào tạo bài bản và thiện chiến cùng lính đánh thuê nước ngoài.

Một video do các blogger và truyền thông Nga công bố gần đây cho thấy binh sĩ Nga đứng cạnh cờ Nga tại một quảng trường ở trung tâm thị trấn Sudzha - khu định cư lớn nhất mà Ukraine chiếm được tại Kursk và nằm trên tuyến đường tiếp tế quan trọng của Kiev.

Cũng trong ngày 12-3, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã có chuyến thăm đầu tiên đến tỉnh Kursk kể từ khi giao tranh bùng phát ở khu vực này, động viên binh sĩ Nga và ca ngợi những bước tiến gần đây của quân đội tại Kursk.

“Tôi tin rằng mọi nhiệm vụ chiến đấu của các đơn vị sẽ được hoàn thành, và lãnh thổ vùng Kursk sẽ sớm được giải phóng hoàn toàn” - ông Putin nói, cho biết Moscow cũng sẽ cân nhắc thiết lập một “vùng an ninh” dọc biên giới với Ukraine.

Tổng thống Nga Vladimir Putin phát biểu trong lúc ông thăm tỉnh Kursk (Nga) ngày 12-3. Ảnh: TASS

Vài phút sau khi bài phát biểu của Tổng thống Putin được phát sóng, Tổng tư lệnh quân đội Ukraine - Tướng Oleksandr Syrskyi cho biết quân đội Ukraine đang rút lui để giảm thiểu tổn thất.

“Trong tình huống khó khăn nhất, ưu tiên hàng đầu của tôi vẫn là bảo toàn sinh mạng của binh sĩ Ukraine. Vì vậy, các đơn vị phòng thủ sẽ cơ động tới vị trí thuận lợi hơn nếu cần thiết” - Tổng tư lệnh Oleksandr Syrskii viết trên Facebook, dùng cụm từ thường được quân đội sử dụng để ám chỉ hành động rút lui.

Tuy nhiên, ông Syrskyi nhấn mạnh rằng dù phải đối mặt với áp lực ngày càng lớn từ quân đội Nga nhưng Ukraine “sẽ trụ vững ở vùng Kursk cho đến khi không thể tiếp tục nữa”.

Một chỉ huy quân đội Ukraine nói với tờ The Independent hôm 12-3 rằng việc Mỹ ngừng chia sẻ thông tin tình báo là một trong những nguyên nhân khiến Kiev thất thủ ở Kursk.

Câu hỏi về tương lai chiến dịch Kursk?

Một trạm kiểm soát của quân Ukraine thị trấn Sudzha, tỉnh Kursk (Nga). Ảnh: GETTY IMAGES

Theo các chuyên gia, tình hình tại Kursk đang đặt ra một bài toán chiến lược cho Ukraine giữa việc tiếp tục giữ vững khu vực này hay tổ chức rút lui để bảo toàn lực lượng. Dù chiến dịch tiến vào lãnh thổ Nga giúp Ukraine đạt được một số mục tiêu chính trị nhất định, nhưng tình hình chiến sự hiện nay đang buộc Kiev phải cân nhắc các lựa chọn tiếp theo.

“Nếu không thể giữ lại Kursk từ góc độ chiến lược, thì Ukraine cần đánh giá từ góc độ chiến thuật và tác chiến xem liệu có hiệu quả hơn khi rút quân và chuyển lực lượng đang chiến đấu ở Kursk sang những khu vực khác hay không?” - theo ông Mykhailo Samus, chuyên gia quân sự và giám đốc trung tâm nghiên cứu New Geopolitics Research Network (Ukraine).

Một số chuyên gia cho rằng Ukraine có thể duy trì tuyến hậu cần và giữ vững chỗ đứng ở vùng Kursk nếu tăng cường thêm nguồn lực. Tuy nhiên, những người khác, bao gồm cả binh sĩ trực tiếp tham chiến, cho rằng cuộc rút lui của Ukraine đã bắt đầu, theo tờ Kyiv Independent.

“Giờ đây, Ukraine gần như không còn không gian hay lý do để cơ động ở Kursk nữa” - ông Emil Kastehelmi, chuyên gia quân sự Phần Lan thuộc tổ chức Black Bird Group, nhận định.

Nhiều người lo ngại rằng việc rút lui khỏi Kursk có thể ảnh hưởng tinh thần cả trong và ngoài Ukraine khi Kiev và phương Tây đều coi việc kiểm soát một phần vùng Kursk là con bài quan trọng trong các cuộc đàm phán hòa bình.

“Vị thế của Ukraine ở Kursk rất quan trọng, vì chắc chắn nó sẽ là một yếu tố trong bất kỳ cuộc đàm phán nào có thể diễn ra trong năm tới” - Ngoại trưởng Mỹ khi đó là ông Antony Blinken nói vào tháng 1.

Tạp chí The Spectator (Anh) ngày 12-3 nhận định rằng việc mất quân bài Kursk sẽ là một đòn giáng mạnh vào Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, đặc biệt là trong bối cảnh Mỹ đang thúc đẩy thỏa thuận ngừng bắn Nga-Ukraine.

“Bây giờ, sự sụp đổ của Ukraine ở Kursk sẽ đóng vai trò trực tiếp trong câu chuyện của Tổng thống Mỹ Donald Trump rằng Ukraine không có bất kỳ quân bài nào trên bàn đàm phán. Với việc mất Kursk, vị thế của ông Zelensky trên bàn đàm phán đang yếu đi rất nhiều” - theo The Spectator.

Dù vậy, theo ông Steven Horrell, nghiên cứu viên cấp cao không thường trú tại Trung tâm Phân tích Chính sách châu Âu (CEPA), việc mất chỗ đứng ở Kursk cũng không khiến sự ủng hộ từ Mỹ sụt giảm thêm nữa. “Chúng ta đã chạm đáy về mức độ ủng hộ, nên không thể giảm thêm nữa” - ông Horrell nói.

Vị chuyên gia đề cập việc Mỹ cắt viện trợ quân sự, dừng chia sẻ thông tin tình báo cho Ukraine và chỉ mới khôi phục lại từ ngày 11-3, cũng như sự bất định về khả năng châu Âu sẵn sàng đi đầu trong việc viện trợ quân sự cho Kiev.