Mỹ, Nga đã sẵn sàng nắm bắt cơ hội phá băng quan hệ?

Các cuộc đối thoại gần đây giữa phái đoàn Washington và Moscow làm dấy lên hy vọng về sự cải thiện mối quan hệ Mỹ-Nga.

Quan hệ Mỹ-Nga xuất hiện nhiều dấu hiệu dịch chuyển đáng chú ý kể từ khi Tổng thống Mỹ Donald Trump nhậm chức. Các cuộc điện đàm và hội đàm song phương giữa lãnh đạo và giới chức hai nước ngày càng nhiều. Dư luận quốc tế đặt câu hỏi: Phải chăng Washington và Moscow đang từng bước tìm lại tiếng nói chung sau thời gian căng thẳng?

Nhiều tín hiệu tích cực

Suốt nhiều năm, quan hệ Nga-Mỹ rơi vào trạng thái bế tắc tưởng chừng không thể cứu vãn. Ngoại giao gần như bị suy tàn, nhường chỗ cho sự thù địch, trừng phạt và gia tăng nguy cơ đối đầu quân sự. Giới quan sát đã cho rằng không gì có thể thay đổi quỹ đạo này – Moscow và Washington đã bị cuốn vào một vòng xoáy đối đầu không lối thoát.

Thế nhưng, theo đài RT, thế cục lại thay đổi nhanh hơn bất cứ ai tưởng tượng. Cuộc gặp cấp cao gần đây giữa các quan chức Nga và Mỹ, cùng với những tuyên bố mới nhất của ông Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin làm dấy lên hy vọng về sự tái khởi động mối quan hệ Mỹ-Nga.

Tổng thống Mỹ Donald Trump (trái) và Tổng thống Nga Vladimir Putin vào năm 2018. Ảnh: X

Cuộc gặp được xem là bản lề cho việc cải thiện quan hệ Mỹ-Nga là tại thủ đô Riyadh (Saudi Arabia) vào ngày 18-2. Ông Putin mô tả cuộc gặp là “bước đi đầu tiên” trong việc khôi phục hợp tác với Mỹ trên nhiều lĩnh vực, từ ổn định chiến lược và kiểm soát vũ khí cho đến giải quyết xung đột ở Ukraine và khủng hoảng Trung Đông. Ông Putin cũng hoan nghênh những thay đổi tích cực trong thái độ của Washington đối với việc hợp tác với Moscow.

Cùng chia sẻ quan điểm, ông Trump cũng đánh giá cao cuộc đàm phán tại Riyadh, gọi cuộc gặp là “rất tốt” và bày tỏ sự tin tưởng sau cuộc gặp giữa Nga và Mỹ.

Sau cuộc gặp ở Riyadh, các phái đoàn của Nga và Mỹ đã có cuộc đàm phán kéo dài sáu giờ tại Thổ Nhĩ Kỳ vào ngày 27-2 nhằm khôi phục hoạt động bình thường của các đại sứ quán hai nước. Tổng thống Putin tuyên bố rằng những cuộc tiếp xúc ban đầu với chính quyền Tổng thống Trump đã khơi dậy hy vọng về một mối quan hệ song phương tốt đẹp hơn.

Các cuộc thảo luận này, với phạm vi hẹp tập trung vào điều kiện dành cho các nhà ngoại giao của mỗi bên, được xem như một phép thử đầu tiên về khả năng tái lập quan hệ giữa Washington và Moscow. Dù phạm vi đàm phán hẹp, các nhà phân tích cho rằng nó có thể mở đường cho đối thoại về những vấn đề lớn hơn như giải trừ vũ khí hạt nhân và hợp tác kinh tế.

Trong khuôn khổ cuộc đàm phán hôm 27-2, Mỹ và Nga đã thống nhất về việc bổ nhiệm Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Nga tại Mỹ - ông Alexandr Darchiev. Theo hãng tin Reuters, việc lựa chọn nhân sự mới có thể là tín hiệu cho thấy Moscow sẵn sàng tái thiết lập quan hệ ngoại giao với Washington dưới thời ông Trump.

Hai bên cũng được cho là đang lên kế hoạch về hội nghị thượng đỉnh giữa ông Trump và ông Putin, dù hiện vẫn chưa có thông tin chi tiết về thời gian cũng như địa điểm.

Bên cạnh đó, cả hai bên đều thấy tiềm năng trong các dự án kinh tế chung. Tổng thống Putin mới đây tuyên bố Moscow sẵn sàng mời Mỹ tham gia khai thác các mỏ đất hiếm tại Nga và các khu vực Ukraine mà Nga kiểm soát. Điện Kremlin cũng để ngỏ khả năng hợp tác phát triển tài nguyên thiên nhiên ở Bắc Cực, dù chưa có cuộc đàm phán chính thức nào về vấn đề này.

Vào tháng trước, Tổng thống Trump cũng đã để ngỏ về khả năng hợp tác kinh tế với Nga. “Chúng tôi đang cố gắng thực hiện một số thỏa thuận phát triển kinh tế. Họ có rất nhiều thứ mà chúng tôi muốn. Bạn biết đấy, họ có rất nhiều đất hiếm. Đó là một trữ lượng rất lớn” - ông Trump nói với các phóng viên, ý nói đến Nga.

Trả lời câu hỏi về khả năng hợp tác đất hiếm với Mỹ, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov chỉ ra lập trường của phía Washington, lưu ý rằng "đầu tiên là giải quyết vấn đề xung quanh Ukraine, sau đó là kinh tế", theo hãng thông tấn TASS.

"Với tôi, có vẻ như ngay bây giờ chúng ta cần phác thảo phạm vi các chủ đề có thể hợp tác, nhưng chúng ta không nên mong đợi bất kỳ kết quả nhanh chóng nào trong lĩnh vực này ngay bây giờ" - ông Peskov cho biết.

Giờ vàng đã điểm?

Các cuộc đối thoại giữa Mỹ và Nga gần đây đã bắt đầu phá vỡ giả định lâu nay về sự thống nhất tuyệt đối của cái gọi là “phương Tây tập thể”. Suốt nhiều năm, giới hoạch định chính sách Nga tin rằng chính trường thế giới chịu sự kiểm soát từ một thể chế quyền lực trung ương, nơi trục “Anh – Mỹ” thao túng mọi thứ từ Washington đến Brussels.

Phái đoàn Mỹ (trái), Nga (phải) và đại diện Saudi Arabia đàm phán ở thủ đô Riyadh của Saudi Arabia hôm 18-2. Ảnh: TASS

Theo TS lịch sử Andrey Kortunov – Tổng Giám đốc Hội đồng Các vấn đề quốc tế Nga, thực tế phức tạp hơn nhiều. Kỷ nguyên Trump đã xé toạc ảo tưởng về một phương Tây đồng lòng. “Mỹ của ông Trump không phải Mỹ của cựu Tổng thống Joe Biden. Ngay trong nội bộ Washington, những rạn nứt sâu sắc ngày càng lộ rõ. Trong khi đó, châu Âu – từng được coi là đồng minh vững chắc của Mỹ – nay lại chia rẽ, nghi ngờ và miễn cưỡng trước áp lực từ Washington” - ông Kortunov nói.

“Với Nga, sự rạn nứt này là một cơ hội. Sự xói mòn trong nội bộ khối đồng minh xuyên Đại Tây Dương đang mở ra những cơ hội mà thậm chí chỉ một năm trước vẫn còn nằm ngoài tầm với. Tất nhiên, hoài nghi vẫn tồn tại. Những người bi quan sẽ cho rằng bất kỳ thỏa thuận nào với Washington cũng chỉ là một cái bẫy – rằng Mỹ sẽ đưa ra những lời hứa hào nhoáng rồi sẵn sàng nuốt lời. Rằng một khi Nga hạ thấp cảnh giác, phương Tây sẽ quay lại với những chiêu trò ‘lật mặt’” - vị chuyên gia nhận định.

Theo ông Kortunov, nỗi lo này không phải không có cơ sở. Tuy nhiên, ngoại giao không phải là nghệ thuật tìm kiếm sự đảm bảo tuyệt đối – nó là nghệ thuật nắm bắt cơ hội. Không có cam kết nào là bất biến trong địa chính trị. Mọi thỏa thuận đều có thể bị phá vỡ, mọi lời hứa đều có thể bị đảo ngược. Câu hỏi thực sự là liệu Moscow có sẵn sàng tận dụng thời cơ hiếm có này hay không.

“Và thời điểm này có thể chính là cơ hội đó. Trong ngoại giao, cơ hội thường hiếm khi xuất hiện. Đánh mất nó thì dễ, nhưng nắm bắt nó mới là thử thách thực sự. Nếu Nga và Mỹ có thể tiến đến một thỏa hiệp hợp lý – một thỏa thuận bảo đảm lợi ích cốt lõi của Moscow đồng thời giảm căng thẳng giữa hai bên – thì đây có thể là khoảnh khắc làm thay đổi trật tự địa chính trị trong nhiều năm tới” - ông Kortunov khẳng định.

Phần mình, ông Vinson Xavier Palathingal - Giám đốc điều hành của Trung tâm Nghiên cứu Mỹ-Ấn, cựu thành viên Hội đồng Xuất khẩu Mỹ - cho rằng hướng đi hợp lý trong quan hệ Mỹ-Nga lúc này không phải là Washington buộc nhượng bộ, mà chỉ cần điều chỉnh chính sách theo hướng thực tế và đối thoại.

“Nếu Mỹ muốn duy trì vai trò lãnh đạo toàn cầu, nước này cần ưu tiên ngoại giao và hợp tác thay vì duy trì căng thẳng không hồi kết” - ông Palathingal nhấn mạnh.