Kịch bản có thể xảy ra nếu ông Trump đưa Việt Nam vào danh sách áp thuế đối ứng

Ước tính, trong trường hợp bị Mỹ áp thuế đối ứng, GDP Việt Nam giảm 0.7 - 1.3% so với kịch bản cơ sở. Chứng khoán KBSV đưa ra 3 kịch bản có thể xảy ra nếu ông Trump đưa Việt Nam vào danh sách các quốc gia bị áp thuế đối ứng.

Ngày 1/4/2025, Cơ quan điều tra thương mại của Hoa Kỳ trình lên Tổng Thống Donald Trump văn bản đánh giá các đối tác thương mại về vấn đề bất đối xứng trong giao thương với Mỹ và gây tác động tiêu cực cho thương mại Mỹ.

Việt Nam đang đối mặt với nguy cơ bị nêu tên trong báo cáo này, dẫn tới nguy cơ bị áp thuế đối ứng, do: đứng Top 3 thâm hụt thương mại lớn với Mỹ; hiện đang áp mức thuế nhập khẩu bình quân từ Mỹ cao hơn so với chiều ngược lại.

Trong kịch bản tiêu cực, Việt Nam có thể bị áp mức thuế đối ứng lên đến 11%. Các chuyên gia phân tích của Chứng khoán KB Việt Nam (KBSV) ước tính mức thuế tăng thêm này có thể khiến tăng trưởng GDP Việt Nam giảm 0.7-1.3% so với kịch bản cơ sở (một báo cáo của Goldman Sachs cho thấy GDP Việt Nam sẽ giảm khoảng 1.5% nếu hàng hoá Việt Nam bị tăng thuế đối ứng khoảng 13%).

Advertisement

Top các quốc gia ghi nhận mức thâm hụt lớn nhất. Nguồn: Bloomberg, KBSV

Chính phủ Việt Nam đã có một số động thái chủ động cân bằng thương mại với chính quyền Tổng thống Donald Trump nên mặc dù với xác suất thấp hơn nhưng vẫn có khả năng Việt Nam sẽ không bị Mỹ áp thuế đối ứng.

Ngoài ra, ngay cả khi bị áp thuế, các chuyên gia kỳ vọng Chính phủ Việt Nam vẫn có thời gian để đảo ngược tình hình, chủ động đưa ra thêm các chính sách giúp cân bằng thương mại giữa 2 nước, từ đó có cơ sở đàm phán để phía Mỹ gỡ bỏ việc áp dụng thuế đối ứng.

Khả năng Mỹ áp thuế đối ứng lên Việt Nam

Việt Nam đang đối mặt với nguy cơ bị đưa vào danh sách các đối tượng bị áp thuế đối ứng từ Mỹ.

Ngày mai 2/4, chính quyền Tổng thống Trump sẽ công bố chính sách thuế đối ứng với các đối tác thương mại. Phạm vi ban đầu của kế hoạch này rất rộng, ông Trump dự định sẽ áp thuế đối ứng với toàn bộ các quốc gia khác trên thế giới.

Bên cạnh đó, mặc dù không đưa ra cách tính thuế đối ứng cụ thể, nhưng chính sách này không chỉ bao gồm thuế quan mà có thể bao gồm cả thuế giá trị gia tăng (VAT), thuế ngoài lãnh thổ đối với các công ty Mỹ và các rào cản phi thuế quan khác. Tuy nhiên, vào ngày 23/3/2025, Nhà Trắng cho biết Mỹ đã thu hẹp đáng kể phạm vi áp thuế, có thể chỉ tập trung vào “Dirty 15” – các quốc gia vi phạm theo hai tiêu chí: áp đặt thuế quan không công bằng đối với hàng hóa Mỹ; khiến Mỹ chịu thâm hụt thương mại lớn (theo Bloomberg).

Chênh lệch thuế nhập khẩu bình quân giữa Mỹ và các đối tác thương mại chính. Nguồn: Goldman Sachs

Theo đó, chuyên gia của KBSV cho rằng Việt Nam đang đối mặt với nguy cơ bị đưa vào danh sách các nước bị áp thuế đối ứng do vi phạm cả hai tiêu chí trên: Việt Nam đang đánh thuế nhập khẩu trung bình cao hơn 5.8% mức thuế nhập khẩu mà Mỹ đang áp dụng và nếu tính thêm VAT thì con số này lên đến gần 11%.

KBSV tính toán dựa trên phương pháp bình quân gia quyền với trọng số theo tỷ trọng trong rổ hàng hóa Việt Nam nhập khẩu vào Mỹ, theo đó: Thuế nhập khẩu trung bình của Việt Nam là 9.3%; Thuế nhập khẩu trung bình của Mỹ là 3.5%. 

Thuế đối ứng - Những tác động đến Việt Nam

Khoảng 50% GDP và việc làm của Việt Nam phụ thuộc trực tiếp hoặc gián tiếp vào xuất khẩu (theo WorldBank), trong đó thị trường Mỹ chiếm 30% tỷ trọng tổng kim ngạch xuất khẩu. Ước tính, trong trường hợp bị Mỹ áp thuế đối ứng, GDP Việt Nam giảm 0.7-1.3% so với kịch bản cơ sở (một báo cáo của Goldman Sachs cho thấy GDP Việt Nam sẽ giảm khoảng 1.5% nếu hàng hoá Việt Nam bị tăng thuế đối ứng khoảng 13%).

KBSV đánh giá 3 kịch bản có thể xảy ra nếu ông Trump đưa Việt Nam vào danh sách các quốc gia bị áp thuế đối ứng:

Kịch bản 1 (40%): Việt Nam bị áp thuế đối ứng không tính đến VAT. Mỹ có thể tăng mức thuế bình quân thêm 5.8% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam.

Kịch bản 2 (40%): Việt Nam bị áp thuế đối ứng có tính đến VAT. Ông Trump có thể xem xét đến cả những rào cản thương mại khác mà các quốc gia khác đang áp dụng, điển hình như thuế VAT. Theo cách tiếp cận này, sẽ phải cộng thêm phần chênh lệch giữa thuế VAT mà Việt Nam đang áp dụng (10%) và thuế bán hàng (Sales Tax) trung bình các bang của Mỹ đang áp dụng (5%). Như vậy, mức thuế đối ứng có thể lên tới xấp xỉ 11%.

Kịch bản 3 (20%): Việt Nam không bị áp thuế đối ứng. Chính phủ Việt Nam đã rất chủ động trong việc thiết lập quan hệ ngoại giao với Mỹ. Cụ thể, Việt Nam đã trở thành đối tác chiến lược toàn diện với Mỹ từ tháng 9 năm 2023. Thêm vào đó, Việt Nam cũng đang có những kế hoạch tăng mua hàng hóa từ Mỹ như khí LNG, máy bay, nông sản, thực phẩm…; và những nỗ lực nhằm hạn chế hàng hóa Trung Quốc đội lốt hàng Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ cũng đã được chính phủ Mỹ ghi nhận. Trong trường hợp, Mỹ đánh giá tích cực về những động thái của Việt Nam, vẫn có khả năng Việt Nam không bị Mỹ đưa vào danh sách trong kỳ đánh giá này.

Ngoài ra, kể cả trong trường hợp bị Mỹ cho vào danh sách bị áp thuế đối ứng, KBSV kỳ vọng Chính phủ Việt Nam vẫn có thể đảo ngược tình hình, chủ động đưa ra thêm các điều chỉnh cân bằng hơn chính sách thuế quan giữa 2 nước, từ đó có cơ sở đàm phán với Mỹ.

Những doanh nghiệp nào bị ảnh hưởng tiêu cực nếu Mỹ áp thuế quan lên Việt Nam?

Trong báo cáo mới đây, VIS Rating cho rằng các thông báo thuế quan thay đổi liên tục của chính phủ Mỹ gần đây cho thấy mức độ không chắc chắn về chính sách thuế đối ứng dự kiến công bố vào ngày 2/4 sắp tới.

Nếu Việt Nam bị tăng thuế, những ngành công nghiệp chính sẽ bị ảnh hưởng và dễ bị tổn thương nhất là đồ điện tử, thiết bị máy móc, dệt may, giày dép và đồ gỗ.

Các ngành này chiếm phần lớn kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ và nhiều doanh nghiệp có tỷ lệ doanh thu xuất khẩu phụ thuộc cao vào thị trường Mỹ. Tuy nhiên, kỳ vọng tác động sẽ phân hóa giữa các ngành và từng công ty.

Các công ty đa quốc gia sản xuất điện tử và thiết bị máy móc tại Việt Nam có khả năng phản ứng với thuế quan tốt hơn bằng cách chuyển một phần hoạt động sản xuất hoặc hàng hóa hoàn thiện sang các quốc gia khác. Nhưng các nhà sản xuất nội địa về dệt may, giày dép và đồ gỗ có thể có ít lựa chọn để chuyển hướng và tìm thị trường tiêu thụ thay thế.

Những doanh nghiệp phụ thuộc nhiều vào doanh số xuất khẩu sẽ phải đối mặt với chi phí cao hơn, số lượng đơn hàng giảm sút và dòng tiền hoạt động kém hơn.

Hàng hóa Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ tập trung ở 4 nhóm sản phẩm chính

Trong số các nhà sản xuất dệt may nội địa, Công ty May Sông Hồng (MSH) có 80% doanh thu xuất khẩu từ thị trường Mỹ, TNG (TNG) 46%, Tập đoàn Dệt May Việt Nam (VGT) 35%, Dệt May Thành Công (TCM) 25%. Savimex (SAV), một nhà sản xuất đồ gỗ lớn, có 50% doanh thu từ xuất khẩu là sang thị trường Mỹ.

Trong vài tuần qua, đại diện chính phủ Việt Nam và Mỹ đã nhiều lần gặp nhau để đàm phán các biện pháp thương mại mới và điều chỉnh chính sách nhằm đối phó với các rủi ro thuế quan tiềm ẩn. Ngoài việc giảm thuế nhập khẩu đối với hàng hóa Mỹ, chính phủ Việt Nam đã phê duyệt các thỏa thuận mới cho phép các tập đoàn Mỹ hoạt động tại Việt Nam. Ví dụ, SpaceX của Mỹ đã nhận được sự chấp thuận để triển khai thử nghiệm dịch vụ internet vệ tinh Starlink tại Việt Nam.

Các biện pháp này, về lý thuyết, sẽ giúp thúc đẩy nhập khẩu hàng hóa Mỹ và giảm thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ theo thời gian. Nhưng VIS Rating cho rằng chính các cuộc đàm phán đang và sắp diễn ra giữa hai chính phủ mới quyết định mức độ chính sách thuế quan mới của Mỹ cũng như việc sẽ áp dụng nó trong bao lâu.

Tổng kim ngạch xuất khẩu bằng 85% GDP của Việt Nam năm 2024, do đó xuất khẩu là động lực chính của tăng trưởng kinh tế. Thuế quan cao hơn đối với xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ sẽ đẩy giá cao hơn cho người tiêu dùng Mỹ cũng như làm giảm nhu cầu và doanh số của sản phẩm Việt Nam. Sự suy giảm trong các ngành xuất khẩu sẽ ảnh hưởng đến tiêu dùng trong nước, vì các doanh nghiệp xuất khẩu sử dụng tới 30% lực lượng lao động của Việt Nam.

Các hạn chế thương mại gia tăng cũng sẽ ảnh hưởng đến khả năng thu hút dòng vốn đầu tư trong tương lai của Việt Nam và làm giảm triển vọng đạt được mục tiêu tăng trưởng GDP 8% vào năm 2025 của Việt Nam.

Nhiều tập đoàn lớn như Nike, Samsung, Intel có nhà máy tại Việt Nam chủ yếu để xuất khẩu sang Mỹ. Nếu bị áp thuế cao, họ có thể cân nhắc dịch chuyển sản xuất sang Mexico, Ấn Độ, hoặc Indonesia.

Động thái mới từ Việt Nam

Sáng ngày 26/3, Bộ Tài chính đã đề xuất giảm mức thuế tối huệ quốc (MFN) đối với 14 sản phẩm chủ yếu xuất khẩu từ Mỹ. Chính phủ đã có những hành động kịp thời, bao gồm việc giảm thuế nhập khẩu đối với các mặt hàng từ Mỹ để tạo cơ hội thúc đẩy nhập khẩu sản phẩm từ quốc gia này, đồng thời giảm thặng dư thương mại của Việt Nam và tránh bị áp thuế mới từ chính sách của Mỹ.

Cụ thể, Chính phủ ban hành Nghị định mới số 73/2025/NĐ-CP, trong đó giảm thuế nhập khẩu MFN đối với một số sản phẩm cụ thể nhập khẩu vào Việt Nam. Mức giảm sẽ có hiệu lực từ ngày 31/3/2025.

Theo đó, một số loại ô tô giảm từ mức thuế MFN hiện tại là 45-64% xuống còn 32-50%. Ethanol giảm từ 10% xuống 5%. Đùi gà đông lạnh giảm từ 20% xuống 15%. Hạt dẻ cười từ 15% xuống còn 5%. Hạnh nhân giảm từ 10% xuống còn 5%...

Bảng tóm tắt mức thuế giảm

Thuế nhập khẩu MFN áp dụng cho hàng hóa nhập khẩu từ các nước WTO mà không cần nộp các mẫu C/O. Dự kiến mức thuế giảm này sẽ có lợi cho các nhà xuất khẩu từ các quốc gia không có FTA với Việt Nam, chẳng hạn như Mỹ.

​Việc giảm thuế suất tối huệ quốc (MFN) đối với 14 mặt hàng nhập khẩu từ Mỹ dự kiến sẽ ảnh hưởng đến thu ngân sách nhà nước như sau:​

Giảm thu từ thuế nhập khẩu: Theo Bộ Tài chính, việc điều chỉnh thuế nhập khẩu MFN có thể khiến thu ngân sách nhà nước giảm khoảng 8,81 triệu USD (tương đương khoảng 220 tỷ đồng) dựa trên kim ngạch nhập khẩu chịu thuế MFN năm 2024.

Giảm thu từ các mặt hàng khác: Ngoài ô tô, việc giảm thuế nhập khẩu đối với các mặt hàng như gỗ và sản phẩm gỗ, khí tự nhiên hóa lỏng (LNG), ethanol cũng được đề xuất. Tổng cộng, việc giảm thuế cho các mặt hàng này ước tính làm giảm thu ngân sách khoảng 58 triệu USD.

Tuy nhiên, MFN giúp người tiêu dùng Việt tiếp cận được với nhiều mặt hàng nhập khẩu giá rẻ và có thể làm giảm căng thẳng quan hệ thương mại giữa Việt Nam và Mỹ trong bối cảnh hiện nay.

Khi thuế suất thuế nhập khẩu ưu đãi (MFN) giảm, ô tô nhập khẩu từ Mỹ về Việt Nam, sẽ giảm giá hàng trăm triệu đồng. Theo các doanh nghiệp, ô tô tại Việt Nam chịu 3 loại thuế chính gồm thuế nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt và thuế giá trị gia tăng. Điều đáng nói là 3 loại thuế này đánh chồng lên nhau. Vì vậy, khi thuế nhập khẩu giảm sẽ kéo giá xe giảm tương đối.

Chẳng hạn, với 1 chiếc ô tô gầm cao, dung tích xi lanh từ 2.000-2500 cc, nhập khẩu nguyên chiếc từ Mỹ về Việt Nam, có giá khai báo 30.000 USD, trước kia phải chịu thuế suất thuế nhập khẩu 64%, thuế tiêu thụ đặc biệt 50% và thuế giá trị gia tăng 10%, khi bán ra có giá khoảng 81.500 USD (tương đương với hơn 2 tỷ đồng). Nếu thuế suất thuế nhập khẩu giảm còn 32% thì chiếc xe này nhập về bán ra có giá khoảng 65.600 USD (tương đương với 1,65 tỷ đồng) mức giảm khoảng 400 triệu đồng.

Những xe đắt tiền hơn sẽ được giảm nhiều hơn. Đấy là chưa kể khi giá bán giảm, còn giúp khách hàng tiết kiệm được một khoản đáng kể tiền nộp lệ phí trước bạ khi đi đăng ký xe.