Xavi đã hồi sinh Barcelona như thế nào với sơ đồ 4-3-3?

“Đó là con đường của chúng ta”, Chủ tịch Joan Laporta nói với các cầu thủ trong phòng thay đồ sau thất bại trước Real Madrid tại Siêu cúp Tây Ban Nha. “Chúng ta chưa thể chiến thắng, nhưng tôi chắc chắn mọi người sẽ làm được nhiều điều hơn nữa”.

Với nhiều cổ động viên, câu nói đó thật sáo rỗng khi đội vừa thua một trận trước Real Madrid, đại kình địch ở Tây Ban Nha. Họ bắt đầu hoài nghi về những thay đổi dưới thời HLV Xavi. 

Nhưng nhìn lại 12 trận đấu kể từ khi Xavi, người được cho là thừa kế di sản của Pep Guardiola, Blaugrana bất bại 11 trận. Laporta chứng minh câu nói của mình đúng! Nếu để tìm một điểm thay đổi thế cục tại Barcelona, đó nên là trận El Clasico hồi tháng 1. Trận El Clasico thiếu vắng Messi, trận El Clasico khởi đầu cho một kế hoạch dài hơi với sự chỉ đạo của thuyền trưởng Xavi Hernandez.

Trận đấu khiến họ được tôn trọng hơn, không chỉ bởi tinh thần thi đấu mà còn bằng những dấu ấn chiến thuật được tạo ra. Nơi trình làng 4-3-3 theo phong cách của Xavi. Vậy chiến lược gia người Tây Ban Nha đã làm như thế nào?

Tiền vệ trung tâm - Những chân chạy thứ thiệt

Điều bất ngờ nhất chắc hẳn là việc Xavi định hướng các tiền vệ trẻ của mình thi triển theo cách chẳng giống Xavi. Khi còn thi đấu, bạn có thể xác định vị trí của Xavi bằng việc tìm xem trái bóng đang ở đâu. Khi Barcelona triển khai bóng từ tuyến dưới, Xavi lùi sâu để giữ bóng. Nhiệm vụ của cựu tiền vệ sinh năm 1980 là biến khoảng cỏ sở hữu bóng nhỏ nhoi thành một không gian rộng lớn cho các đồng đội thực hiện nhiệm vụ khác. Xavi không tạo gia không gian, Xavi tìm ra nó.

Với khả năng của các tiền vệ hiện tại, họ hoàn toàn có thể làm được hay ít nhất là đến tiệm cận được tác vụ đó, nhưng họ không làm vậy. Xavi để cho các tiền vệ của mình tỏa ra và chiếm lĩnh càng nhiều mặt sân càng tốt. Trong sơ đồ 4-3-3 của Xavi, hai tiền vệ trung tâm đóng vai trò như các tiền đạo “dự phòng”, sẵn sàng tạo ra lớp tấn công và gây áp lực với năm người phía trên. Họ là người tạo ra không gian, đồng thời là người phân phối bóng.

Các tiền vệ trung tâm của Xavi không chỉ biết chuyền bóng dưới thời HLV Xavi. Ảnh Getty Images

Khi bóng được luân chuyển đến hàng hậu vệ năm người và tìm ra một cầu thủ (thông thường là hậu vệ) có đủ thời gian và không gian để thực hiện đường chuyền xuyên tuyến, tiền vệ trung tâm sẽ di chuyển đến vị trí phía sau tiền đạo và đón đường chuyền. Hành động di chuyển này yêu cầu một hành động của cầu thủ không ở vị trí nhận bóng để tạo ra ba phương án tấn công.

Lựa chọn thứ nhất là bóng dài qua đầu hàng hậu vệ đối thủ. Lựa chọn thứ hai có thể là cầu thủ ở vị trí nhận bóng nhả lại cho tiền đạo lùi. Lựa chọn cuối cùng là bóng được đẩy ra cánh. 

Hầu hết trong các trường hợp, hậu vệ đối phương bị đặt trong tình huống khó xử. Nếu theo kèm tiền đạo, thì cơ hội chạy chỗ mở ra cho các tiền vệ đang sẵn sàng di chuyển vào khoảng trống và nếu bỏ tiền đạo để chặn hành động di chuyển của tiền vệ trung tâm thì thủ môn nguy cơ cao phải một mình đối mặt với cầu thủ tấn công Barca.

Hậu vệ cánh với vai trò của các tiền vệ

Nếu như ở trên đã đề cập đến việc các tiền vệ trung tâm thực hiện các hành động di chuyển chiến thuật, tiền vệ còn lại đang làm công tác phòng ngự, vậy ai sẽ đảm trách công tác phân phối? Câu trả lời được Xavi đặt vào các hậu vệ cánh. 

Với nhiệm vụ này, Xavi có sự trợ giúp đắc lực của hai hậu vệ kỳ cựu là Dani Alves và Jordi Alba, những người hoàn toàn có thể đảm nhiệm công việc của một tiền vệ phút trước và ngay lập tức lui về tạo ra hàng ngang 3 hậu vệ chống pressing của đội bạn. Điều này từng xảy ra ở thời của Eric Abidal, nhưng đây chắc chắn là Dani Alves và Jordi Alba hoàn toàn mới. 

Dani Alves và Jordi Alba vẫn đang có phong độ tốt dưới thời HLV Xavi Hernandez. Ảnh: Getty Images

Hai cầu thủ tổng độ tuổi đủ để nhận lương hưu không lao vào các pha đua tốc độ với những chàng trai trẻ mà dùng kinh nghiệm chinh chiến để tạo ra lợi thế trong từng pha bóng. Điều quan trọng nhất trong việc “rút hậu vệ và bổ sung tiền vệ” này của Xavi không phải là sử dụng khả năng chuyền bóng mà là các tình huống phòng ngự sau chuyển đổi. Thay vì theo từng nhịp di chuyển của tiền đạo cánh hay thực hiện các tình huống chồng biên, Alba và Alves ở lại tuyến trên để tạo ra áp lực lớn lên các pha tấn công của đối thủ khi nó mới “chớm nở”. Hành động phù hợp với tuổi tác và thể trạng hiện tại của Alba và Alves. 

Thêm nhiều tình huống đối đầu 1 vs 1 ở cánh

“Tôi muốn chơi với các tiền đạo nhiều tiền đạo cánh”, Xavi đã khẳng định như vậy. Chỉ một vấn đề nhỏ, Xavi không có nhân sự đáp ứng. Ousmane Dembele và Ansu Fati thường xuyên nằm trên giường bệnh. Memphis Depay luôn thích thi đấu phía trong vòng cấm.

Với những lựa chọn giới hạn của mình, Xavi đã trình làng cổ động viên Abde Ezzalzouli, với bộ kỹ năng có thể đánh bại bất cứ hậu vệ nào. Đáng tiếc, sự xuất hiện của Adama Traore khiến mùa xuân của Abde “ngắn chẳng tày gang”. Với Adama Traore trong đội hình, Xavi muốn Barca hoạt động một cách trơn tru. 

Adama Traore được HLV Xavi sử dụng hiệu quả trong sơ đồ 4-3-3. Ảnh: Getty Images

Chiến thuật ưa thích của Xavi là phá vỡ khối phòng ngự bằng lối tiki-taka ở bên trái, kéo đối thủ về phía đó và rồi chuyển bóng sang cho Adama Traore thực hiện công việc còn lại. Adama không phải lúc nào cũng tạo ra điểm nổ bằng những đường chuyền sau đó của mình khi cầu thủ người Tây Ban Nha chỉ có 0,26 đường chuyền kỳ vọng/90 phút. Người Xavi yêu thích chắc hẳn là Ousmane Dembele, người tạo ra 0.73 đường chuyền kỳ vọng/90 phút. Các tình huống như vậy còn tạo ra nhiều không gian hơn cho Alves và các tiền vệ tạo ra nhiều sát thương hơn ở khu vực cột cờ góc.

Chuyển trạng thái nhanh hơn

Yếu tố bất ngờ của Barcelona đến từ giai đoạn chuyển trạng thái. Cầu thủ quyết liệt hơn khi có bóng và cả khi không có bóng. Đội bóng tận dụng tốt hơn các tình huống cướp lại bóng và càng nhanh chóng trong việc chiếm lại quyền kiểm soát.

Khoảnh khắc yêu thích của Xavi chắc hẳn là khoảnh khắc phản công chớp nhoáng trong trận đối đầu Napoli với sự dẫn dắt của Aubameyang và Adama. Hay, kiểu phản công nhanh với sự xoay sở khéo léo và nhịp nhàng của Busquets, điều họ đã không có được trong nhiều năm qua. 

Cấu trúc phản công 2-3-5 của Xavi đưa các cầu thủ vào vị trí giành lại bóng nhanh chóng sau khi để mất. Vấn đề duy nhất là bốn trong năm người ở phía trên đều đã có tuổi, thậm chí từng thi đấu với huấn luyện viên của họ. Nếu ai đó bỏ lỡ một pha xử lý, tất cả hệ thống sẽ bị xáo trộn và dễ phải nhận các tình huống đe dọa khung thành. 

Xavi luôn khao khát kiểm soát bóng, dù khi còn là cầu thủ hay trở thành huấn luyện viên. Những dấu hiệu tích cực đã đến với Barcelona. Tinh thần đội bóng đi lên cùng với thành tích đáng được ghi nhận là cơ sở để người ta tin vào chiến thuật đang được vận hành bởi Xavi. Đó là 4-3-3, một phiên bản mới, một phiên bản của riêng Xavi.

Bài viết tham khảo từ The Athletic.

* Trận đấu giữa Levante và Barcelona trong khuôn khổ vòng 31 La Liga sẽ được tường thuật trực tiếp lúc 2h ngày 11/4 trên ứng dụng On Sports TV.