Thay đổi bước ngoặt ở Ngoại hạng Anh: Bóng ngắn kiểu Pep hết thời, bóng dài thống trị?

Những năm qua, chiến thuật bóng ngắn, ưu tiên kiểm soát kiểu Man City của HLV Pep Guardiola thống trị giải Ngoại hạng Anh. Nhưng ở mùa giải 2024/25, các đội chơi bóng dài mới là những người gặt hái thành công.

Câu chuyện của Charles Reep

Theo ESPN, Charles Reep (sinh năm 1904 - mất năm 2002) là một trong những nhà phân tích đầu tiên của bóng đá, dù xuất phát điểm của ông là kế toán viên Không quân Hoàng gia Anh. Ông thường đến các sân vận động với chiếc mũ bảo hộ của thợ mỏ, được trang bị một chiếc đèn nhỏ trên đầu. Trong thời đại của mình, Reep cảm giác rằng có điều gì đó không ổn với cách các đội đang chơi với trái bóng.

Advertisement

Cố chuyên gia bóng đá Anh Charles Reep

Nhiều thập kỷ trước, theo nhà phân tích bóng đá dày dạn kinh nghiệm này, các đội bóng thường chơi với quá nhiều đường chuyền ngắn. Thay vì lãng phí thời gian, hãy đưa bóng lên gần khung thành đối phương càng nhanh càng tốt. Nhưng giống như một kế toán giỏi, ông biết rằng không thể tin vào cảm giác của mình cho đến khi có dữ liệu chắc chắn để chứng minh điều đó.

Vào những năm 1950, hầu hết các sân vận động không có đèn chiếu sáng trên khán đài. Vì vậy Reep sử dụng đèn trên mũ của mình để ghi chép trong sổ tay. Ông tạo ra một hệ thống ký hiệu gần như khó hiểu, cho phép mình ghi lại thủ công mọi diễn biến trong trận đấu.

Khi thu thập đủ dữ liệu, ông xác nhận linh cảm ban đầu của mình: Một số lượng lớn bàn thắng đến từ những pha bóng có ít số lượng đường chuyền. Nói cách khác, những pha đưa bóng lên nhanh bằng đường chuyền dài tạo ra nhiều cơ hội hơn là từ những pha bóng có nhiều đường chuyền ngắn.

Tuy nhiên, Reep đã mắc một sai lầm trong tính toán. Thực tế, số lượng lớn bàn thắng đến từ các đường chuyền dài vì khi đó các đội bóng Anh ưa chuộng chuyền dài, số lần các đường chuyền dài được thực hiện áp đảo so với các đường chuyền ngắn. Nhưng nếu xét tỷ lệ thành công, những pha bóng dựa trên nhiều đường chuyền ngắn có khả năng dẫn đến bàn thắng cao hơn.

Không ai nhận ra điều này vào thời điểm đó và lý thuyết của Reep trở nên phổ biến trong bóng đá Anh, đặc biệt là với HLV trẻ Graham Taylor. Ông cũng có những suy nghĩ tương tự, sau đó còn củng cố thêm bằng dữ liệu của Reep. Vì thế, Taylor sử dụng lối chơi bóng dài để đưa Watford từ giải hạng Tư lên đến vị trí thứ hai ở giải hạng Nhất (tiền thân của Ngoại hạng Anh ngày nay). Thành công với Watford giúp Taylor được bổ nhiệm làm HLV đội tuyển Anh năm 1990.

Và rồi mọi thứ sụp đổ. Dưới thời Taylor, đội tuyển Anh không thể giành vé dự World Cup 1994. Người hâm mộ đổ lỗi cho chiến thuật đơn điệu của ông, quá phụ thuộc vào bóng dài. Tờ The Sun thậm chí đăng ảnh Taylor với khuôn mặt ghép vào hình củ cải ngay sau khi đội tuyển Anh bị loại.

Sau đó, nhiều chỉ trích nhắm vào triết lý của Reep xuất hiện trong suốt hai thập kỷ tiếp theo. Một bài báo nổi tiếng bóng đá Anh thời điểm đó từng giật tít: "Làm thế nào một sai lầm toán học lại khiến bóng đá Anh lụn bại suốt nhiều năm?".

ĐT Anh từng thất bại với HLV Graham Taylor

Sai lầm đó đã làm lu mờ cả một cuộc đời với những ý tưởng đi trước thời đại của Charles Reep. Cùng với nhà phân tích Richard Pollard, ông đã phát triển các mô hình tiên đoán bàn thắng kỳ vọng (xG) và giá trị kiểm soát bóng từ rất lâu, trước khi có ai quan tâm đến việc thống kê số cú sút hay phạt góc.

Và thực tế hiện tại đã cho thấy tầm nhìn của Charles Reep. Nếu việc Liverpool đang đứng đầu bảng Ngoại hạng Anh và Bournemouth bất ngờ cạnh tranh suất dự Champions League ở mùa giải 2024/25 là dấu hiệu, thì có lẽ Charles Reep đã đúng về bóng dài.

Sự biến mất của bóng dài

Bóng dài vẫn bị coi là sự thiếu tinh tế và không được ưa chuộng tại Premier League những năm gần đây. Nhưng các đội bóng thành công mùa này lại sử dụng chiến thuật bóng dài nhiều nhất. Vì sao?

Dưới đây là thống kê số đường chuyền dài (35 mét trở lên) trong mỗi mùa giải từ 2008/09 đến nay:

Mùa 2008/09: 51.112 đường chuyền dài.

Mùa 2022/23: 38.493 đường chuyền dài.

Không phải năm nào cũng giảm liên tục, nhưng trong suốt 15 năm qua, hơn 10.000 đường chuyền dài đã biến mất khỏi Premier League.

Tỷ lệ các đường chuyền bóng dài của giải Ngoại hạng Anh cứ giảm dần đều theo từng mùa

Cùng với đó, tổng số đường chuyền được thực hiện cũng tăng lên. Do đó, tỷ lệ đường chuyền dài trên tổng số đường chuyền giảm còn mạnh hơn.

Lý do cho sự thay đổi này rất rõ ràng. Ngay từ thời Graham Taylor và Charles Reep, các đội bóng châu Âu đã thiên về kiểm soát bóng hơn so với phong cách bóng dài của Anh. Nhưng theo thời gian, sự giàu có của Premier League đã thu hút nhiều HLV và cầu thủ nước ngoài đến với xứ sở sương mù.

Năm 2005, HLV Arsene Wenger của Arsenal đã sử dụng đội hình xuất phát hoàn toàn là cầu thủ nước ngoài, lần đầu tiên trong lịch sử Premier League. Cùng năm đó, Liverpool của Rafael Benitez trở thành đội bóng Anh đầu tiên vô địch Champions League sau 16 năm. Chiến tích ấy mở ra thời kỳ hoàng kim trở lại của bóng đá Anh ở châu Âu, với ít nhất một CLB vào chung kết Champions League ở 6/7 mùa giải tiếp theo.

Bị thúc đẩy bởi thành công của các CLB hàng đầu, hệ thống đào tạo trẻ của Anh bắt đầu tập trung hơn vào kỹ thuật và khả năng kiểm soát bóng. Ngày nay, Anh sản sinh ra những tiền vệ có lối chơi ban bật nhanh nhẹn, hoàn toàn khác so với cách đây 30 năm.

Từ mùa 2008/09 đến nay, có mối tương quan nghịch giữa số đường chuyền dài và điểm số giành được ở Premier League: Các đội chơi bóng ngán thường giành nhiều điểm hơn, trong khi các đội có thiên hướng bóng dài thường phải vật lộn với cuộc chiến trụ hạng, thậm chí xuống hạng. Ngoại lệ duy nhất là mùa giải 2019/20, bị gián đoạn bởi Covid-19.

Các CLB chơi bóng dài đang thu hoạch thành công

Nghe có vẻ mâu thuẫn, nhưng hai điều có thể đúng với mùa giải 2024/25: Một là số đường chuyền dài trong các trận đấu đang ở mức thấp nhất trong lịch sử Premier League. Hai là các đội bóng gặt hái thành công ở chiến dịch 2024/25 đang sử dụng bóng dài nhiều hơn các đội khác.

Các đội chơi bóng dài như Liverpool, Nottingham Forest, Bournemouth đang gặt hái thành công

Hiện tại, không ai còn nghi ngờ Liverpool đang là đội xuất sắc nhất Ngoại hạng Anh mùa giải hiện tại. Thật ngạc nhiên, đội bóng dưới quyền HLV Arne Slot có số đường chuyền dài ở mức trung bình. Dữ liệu của PFF cho thấy họ đã thực hiện 378 đường chuyền bổng qua hàng thủ đối phương, ngang bằng với Bournemouth, đội cũng đang có một mùa giải thành công.

Nottingham Forest đang đứng thứ ba trên bảng xếp hạng Premier League khi mỗi trận họ sử dụng khoảng 50 đường chuyền dài mỗi trận. Trong khi đó, Tottenham (đứng thứ 15) gần như không sử dụng bóng dài, còn Manchester City lại đứng thứ hai từ dưới lên về số đường chuyền dài.

Nhưng khi đội bóng của HLV Pep Guardiola thử sử dụng chiến thuật bóng dài trong trận gặp Chelsea ở vòng 23 Ngoại hạng Anh (53 đường chuyền dài, nhiều nhất mùa so với chính họ), "Man xanh" giành chiến thắng 3-1 với cả ba bàn đều đến từ những pha bóng dài.

Phải chăng đây là một sự thay đổi trong triết lý của HLV Pep Guardiola? Một sự thừa nhận rằng những đội đứng trên họ trên bảng xếp hạng đều đang tận dụng hiệu quả những đường chuyền dài?

Các bàn thắng của Man City vào lưới Chelsea đều từ bóng dài

Bất kể điều đó có đúng với Man City hay không, Premier League đã trải qua một cuộc cách mạng lặng lẽ: Các đội chơi bóng dài dần biến mất. Nhưng khi triết lý bóng ngắn và kiểm soát bóng trở nên quá phổ biến, nó lại mở ra không gian cho những cách tiếp cận bị xem thường trước đây.

Trong quá khứ, bóng dài từng bị coi là "dẫn dắt bóng đá quay trở lại thời kỳ đen tối". Nhưng như huyền thoại Richard Pollard từng nói: "Cách tốt nhất để đưa bóng vào vòng cấm địa đối phương từ phần sân nhà của mình là một đường chuyền dài, cao, hướng vào rìa vòng cấm hoặc biên. Điều đó giúp giảm nguy cơ mất bóng và tạo cơ hội tấn công".

Ít nhất trong mùa giải này, chiến thuật bóng dài đang giúp không ít đội bóng ở Premier League giành chiến thắng.

Liverpool thành công nhờ bóng dài?